امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: کلُّ یومٍ لا یعصی الله فیه فهُوَ یومُ عید؛ هر روزی که در آن معصیت خدا نشود عید است.» عید از نظر ائمه روزی است که انسان به سوی ایمان و وارستگی مطلق حرکت نماید و هر آنچه را که رضآیت خداوند در آن است انجام دهد. روز بازگشت به سوی فطرت پاک و بی آلایش انسانیت است.

اگر خلاف این برای بندهای اتفاق بیفتد، گرچه ظاهراً روز عید باشد اما در واقع عید و خوشی برای او نیست چون رضآیت خداوند را کسب نکرده است.

در روآیتی از امام صادق(ع) نقل شده که امام صادق(ع) به مُعلی بن خنیس که در روز نوروز خدمت ایشان رسید فرمود: «ایا میدانی عید نوروز چه روزی است» عرض کرد: «فدآیت شوم این روزی است که ایرانیان آن را گرامی میدارند و در آن به یکدیگر هدیه و عیدی میدهند». امام(ع) فرمود: «سوگند به آن خانهی کهن که در مکه است، این روز ریشهای کهن دارد که برآیت توضیح میدهم تا آن را بدانی. ای معلی روز نوروز همان روزی است که خداوند در آن از بندگان پیمان گرفت که او را بپرستند و هیچ انبازی برایش نیاورند و به فرستادگان و حجتهای او و به امامان ایمان بیاورند. نوروز نخستین روزی است که خورشید در آن طلوع کرد و هیچ نوروزی نیست مگر اینکه ما در آن روز منتظر فرج هستیم زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست. ایرانیان آن را حفظ کردند و شما آن را از دست نهادید. نوروز نخستین روز از سال ایرانیان است. آنان در حالی که تعدادشان سی هزار نفر بود زنده ماندند و زیستند و ریختن آب در نوروز سنت شد».
عید نوروز درکلام بزرگان:

عید نوروز در ایران روز اول فروردین ماه یعنی روز اول سال مردم ایران و اول فصل بهار است. نوروز به «نو و تازه» که سال نو بدان آغاز گردد نیز معنی شده است. خاقانی میگوید:

عید قدم مبارک نوروز مژده داد که امسال تازه از پی هم فتحها شود

و بیان شده که خداوند تعالی در این روز عالم را آفرید و خداوند در این روز حضرت آدم(ع) را آفرید و مطالب بسیاری دیگر در این باره ذکر شده است.

نوروز روز اول ماه فروردین و لحظهی رسیدن آفتاب به منطقه و جایگاه اول خودش یعنی حَمَل است و آن روز اول بهار باشد و این نوروز را به عنوان کوچک و نوروز عامه و نوروز صغیر نامیدند (رشیدی از جهانگیری).

به معنی روز نو است و آن دو باشد یکی نوروز عامه و دیگری نوروز خاصه.

در چگونگی پیدایش عید نوروز نقلهای بسیاری بیان شده و اینکه چگونه در اول بهار قرار گرفته است. بنا بر یکی از اقوال، ایرانیهای قدیم پانزده روز از پاییز رفته را عید نوروز خود قرار میدادند چون در آن، روز و شب یکسان میشود اما در زمان یکی از پادشاهان سلجوقی به نام سلطان جلالالدین ملکشاه سلجوقی، تاریخ عید نوروز تغییر کرد به این صورت که سلطان جلال الدین از دیدن نوروز و عید در فصل خزان اعتراض کرد که چگونه عیدی است که مصادف با مرگ طبیعت و خزان و زردی برگ درختان است بنابراین گروهی از منجمین را جمع کرد. آنان پس از بررسی و مطالعات فراوان، اولین روز فروردین را به عنوان عید نوروز انتخاب کردند که در آن نیز شبانه روز یکسان میشود یعنی ساعت تاریکی شب و روشنی روز برابر است؛ و نیز آغاز زندگی و شادابی و سرسبزی طبیعت و درختان است. بر این اساس عید نوروز در بهار هر سال مقارن تحویل آفتاب به برج حمل تثبیت شد و مقرر گردید که هر چهار سال، یک روز بر تعداد ایام سال افزوده شود و سال چهارم را سیصد و شصت و شش روز حساب کنند و نام آن را سال کبیسه گذاشتند.
عید نوروز در مسیحیت:

عید نوروز در معنای لغوی آن به معنای بازگشت به پاکی و آسایش نخستین است و هم چنین روز نزول مائده که روز بازگشت به پیروزی و پاکی از ایمان به خدا بوده است، حضرت مسیح(ع) نیز آن را عید نامیدند. همانطور که در روآیت وارد شده است نزول مائده در روز یکشنبه بوده و شاید یکی از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است.
اعمال نادرست و خرافی در نوروز:

از مناسبات منفی و خرافی که در چهارشنبهی آخر سال مرسوم است چهارشنبهسوری است که پیشینه و ریشهی تاریخی آن تنها به یک داستان ساختگی و خرافی باز میگردد. در این داستان مردم با انجام کارهایی از جمله روشن کردن آتش و آرزوی سلامتی از آتش، کوزه شکستن برای رفع بلا و گرفتاریها در طول سال جدید و پخش کردن آجیل مشکلگشا برای رفع گرفتاریها و مشکلات، فال گرفتن، باز کردن گره چارقدی که قبلاً گره خورده و ... به اصطلاح گره از کار و سختیهای کارشان باز میکنند و چشم زخم را از خود دور کرده، بختشان را باز مینمایند. اغلب مردم هم به علت ناآگاهی و غفلت از پیشینهی این مراسم به این خرافه پایبندی نشان میدهند و خودشان را درگیر و ملزم به انجام آن میدانند. متأسفانه با گذشت زمانهای طولانی و با وجود پیشرفت و تکنولوژی، هنوز هم این خرافات مورد قبول برخی از مردم است و سالانه ارقام ناگواری از صدمات این خرافه پرستی را نصیب جامعه میکند که منجر به تخریب و آلودگی در شهرها، سوختن افراد، نقص عضو و حتی مرگ و میر میشود از آنجائیکه عدهای پایبند به این مراسم خرافی هستند، دولت مجبور است برای انجام اعمال چهارشنبه سوری و پیشگیری از حوادث ناگوار آن، مکانهایی را برای این کار در نظر بگیرد.

از خرافات دیگری که در میان برخی افراد رواج دارد فال بد زدن است . پیغمبر اکرم(ص) در کمال صراحت فرمودند: «رُفِعَ عَن اُمَّتی الطَّیرهَ؛ در امت من طیره و فال بد وجود ندارد». خود پیغمبر اکرم(ص) اشیاء و حوادث را به فال نیک میگرفتند و هرگز فال بد نمیزدند و مردم را از این کار منع میکردند.

برخی بیرون رفتن در روز چهارشنبهی آخر ماه یا آخر سال را و یا عدد سیزده و روز سه شنبه را بد و نحس میدانند. امام صادق(ع) در این باره میفرمایند: «تِطَیر چیزی است که اگر سخت بگیری بر تو سخت میگیرند و آن وقت که سخت میگیری خودت هستی که سخت گرفتهای اما اگر سست بگیری بر تو سست میگیرند و اگر اعتنا نکنی خواهی دید که هیچ نبوده است». پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «کفار الطیره التوکلَّ؛ ای مردم کفّارهی طیره (یعنی کفاره گناه اگر بخواهید این گناه از بین برود) توکل است» وقتی پیامبر اکرم(ص) میخواستند به مسافرت بروند میفرمودند: «خدایا طیر و فال بدی نیست مگر آنچه از ناحیه تو است. من اگر حسنات را میخواهم از ناحیه تو میخواهم و نیز اگر دفع سیئّات را میخواهم از تو میخواهم».

تطیر و فال بد زدن در دین مقدس اسلام محکوم است و چنین چیزی در سراسر تعلیمات اصیل اسلامی وجود ندارد.

«سیزده به در» هم از رسومی است که در روز سیزدهم بهار در دامان طبیعت برگزار میشود. این برنامه نیز مانند چهارشنبه سوری. ریشه در خرافات دارد اما چون همراه با نتایج پسندیدهای است قابل دفاع است. در روز سیزدهم فروردین رفتن به دامان طبیعت با خانواده میتواند خاطراتی زیبا به جا بگذارد و وسیلهای میشود برای تجدید قوا و تقویت روحی برای اعضای خانواده برای شروع سالی پرکار. نیز حضور در دامان طبیعت باعث تداعی هر چه بیشتر نعمت خداوندی و شگفتیهای آفرینش در ذهن آدمی میشود، البته برخی افراد به علت انجام کارهای ناشایست باعث آلودگی و معصیت در این روز میشوند. از دیگر آداب خرافی که در روز طبیعت به چشم میخورد. گره زدن سبزه در طبیعت برای حل مشکلات یا بیرون ریختن سبزه، انداختن سیزده سنگ به داخل آب، پختن سمنو برای از بین رفتن نحسی روز سیزدهم و نیز عقیده بر این مطلب است که ماندن در خانه در روز سیزدهم نحس است.

در حدیثی آمده است که یکی از یاران امام دهم حضرت علی بن محمد الهادی(ع) میگوید: «خدمت حضرت(ع) رسیدم در حالی که در مسیر راه انگشتم مجروح شده بود چون سواری از کنارم گذشت و به شانهام صدمه زد و من در وسط جمعیت گرفتار شدم و لباسم پاره شد. گفتم: «ای روز خدا مرا از شر تو حفظ کند. عجب روز شومی هستی». امام فرمودند: «با ما ارتباط داری و باز چنین میگویی. روز که گناهی ندارد که او را گناهکار میشماری». آن مرد از شنیدن این سخن به هوش آمد و به خطای خود پی برد و عرض کرد ای مولای من! من استغفار میکنم و از خدا آمرزش میطلبم امام(ع) افزودند: ما ذَنَبَ الایام حتّی صِرتُم تتشائمون بِها اِذا جوزیتُم بأعمالکم فیها؛ روزها چه گناهی دارند که شما آنها را شوم میشمرید هنگامی که کیفر اعمال شما در این روزها دامانتان را میگیرد».

رهبر معظم انقلاب حضرت آیتالله خامنهای دربارهی عید گرفتن نوروز میفرمایند: در اصلِ عید گرفتن اشکالی نیست اما باید ازکارهای حرام احتراز شود